Liberallerin artık Sovyet toplu konutlarını atıp “Ha ha çok kötü,” diye cahilce zırlamasından bunaldığım için belki kafaları meseleyi güzelce açıklarsak alır diye umuyorum.
Khrushchevka’lar (Kuruşevka) ilk 1960’lı yıllarda yapılmış olup isimlerini de dönemin Genel Sekreteri Nikita Khrushchev’dan alır. Sovyetlerde o yıllara kadar ve o yıllardan sonra da pek çok toplu konut projesi yapılmış olsa da Khrushchevka’lar bu alandaki ilk genel atılımdı.
Letonya, Khrushchevka.
Khrushchevka’lar erken 1960’lı yıllar için zamanın çok ötesindeydi. 1960 senesinde İngiltere’de 5 milyon ailenin evinde banyosu yoktu. 1970 senesinde bile İngiltere’de çoğu ev merkezî olmayan; Soba ve Şömine türevi sistemlerle ısınıyordu.
Vilnius Müzesi, Khrushchevka iç tasarımı modeli.
2. Dünya Savaşı’ndan ciddi zarar görmemiş İngiltere’den bahsediyoruz. 1960’larda Kara Avrupası’nda durum çok daha vahimdi. Avrupa’da pek çok evde 4 nesil tek odalık bir evi paylaşıyor, tuvalet için evin dışına kurulan yapılar kullanıyordu. Merkezî ısıtma o yıllarda hayaldi.
Batı Almanya, Toplu Panel Konutlar. Batı Almanya da devasa konut problemini Sovyetler gibi panel yapılar yaparak çözmeye çalışmıştı. Aynı dönemin yapıları, sadece “kapitalist” bir ülkede.
Bütün Avrupa devasa bir konut krizindeyken, Türkiye’de o dönem aileler tek göz evlere sığışmışken; 2 oda, 1 salon ve Amerikan mutfağa sahip, her evin kendi banyosu olan, merkezî ısıtma yoluyla (kalorifer sistemi) ısınan bu evler zamanları için son teknolojiydi.
Khrushchevka’ları revize edemeyen, yenileyemeyen sistem, sosyalizmden sonra gelen barbarlıktır. Bugün hâlâ 40-50 sene ekonomik ömrü olacak şekilde aciliyetten, evsizliğe önlem olarak yapılmış (Khrushchevka) bu konutlara muhtaç olan sistem, kapitalizmdir.
Zaten Khrushchevka’lar bu alanda öncüydü, asansöre gerek olmasın diye 5 katlılardı ve sınırlı bir ekonomik ömür gözetilerek yapılmışlardı. Daha sonraki yıllarda daha kalıcı toplu konutlar da yapıldı.
Aşağıda Moskova’dan iki farklı projeden örnek.
O dönem Khrushchevka’lar ve diğer nice toplu konut projeleri SSCB’de her ailenin bir evi olması hedefini başarıya ulaştırdı. 1970’lerde endüstrileşme sebebiyle köyden şehre göçen bir ailenin yeni evlerine yerleşirken çekilmiş fotoğrafları.
Fotoğraftaki kız çocuğu evde birden fazla oda ve kendi banyosu olmasına çok şaşırmış, hatta aileler çocukları banyodan çıkartmakta zorlanıyormuş. Burada da bir ev fabrikası, inşaat süreci ve… daha fazla toplu konut.
Toplu konutların bir diğer avantajı ise bu mahallelerin her parsele mümkün olan en fazla konutu yerleştirmek için değil, insanların konforu için planlanmış olmasıydı.
Fotoğraftaki kırmızı çizginin solunda Sovyet, sağında kapitalist sistemin şehir planlaması.
Bir tarafta her apartmanın arasında yeşil alanlar, kreşler ve parklar varken; diğer tarafta ışık almayan apartmanlar.
Şehir planlama alanında Sovyetler’de rant olmadığı için Sovyet kentleri bu dönemin bile en zengin Avrupa kentlerinden ilerideydi…
@TeLaicite
21 Temmuz 2023
Manşet görseli: Nowa Huta, Polonya. Sovyet şehir planlamasının bir örneği.
