İklim Kanunu Meclis’te
Sosyalizm.org’ta 3 Eylül 2023’te yayımlanan yazımızda, o tarihte gizli tutulan İklim Kanunu taslağını ifşa etmiş, yorumlarımızı paylaşmıştık.
Arada geçen zaman zarfında burjuvazinin hazırlık ve toplantılarını, çeşitli kesimlerin çıkar çatışmalarını, devletin düzenlemeyi getirmede yaşadığı tereddütleri, sebeplerini ve olası sonuçlarını ele alan yazılar da kaleme alındı. Bu yazıların linkleri yazı bitiminde yer alıyor; yazılar geniş bir çerçeve sunuyor. Geldiğimiz aşamada yürüttüğümüz tartışmanın, yayımladığımız bilgi ve kayıtların isabeti ortaya çıkmaktadır. Uzun süreli tereddütlerin ardından bir karar aşamasına gelindiği anlaşılıyor.
20 Şubat 2025 tarihinde AKP milletvekilleri, 2023’te yayımladığımız metnin hemen hemen aynısını Meclis’e sundular. Böylelikle tasarı ilk defa resmiyet kazandı. Yayımladığımız metin ile Meclis’e sunulan metin arasında az sayıda ifade farklılıkları bulunuyor, ki bunlar sıradan değişiklikler değil. Örneğin yayımladığımız taslakta karbonun fiyatını artırmak üzere kullanılacak araçlar arasında adıyla sanıyla “karbon vergisi” sayılmaktayken, Meclis’e sunulan resmî metinde bu ifade “karbon esaslı vergi” şeklinde yumuşatılmış. Teklif kabul edilirse, Türk hukuk sistemine ilk defa adıyla sanıyla her yaşamsal faaliyetin içinde olan karbonu fiyatlandırmak üzere bir vergi kavramsal olarak girmiş olacak. Günlük hayat faaliyetleri üzerinden, sürmekte olan mülksüzleştirilmenin yeni ve derin cephesine adım atılacak. Geriye karbon vergisi için kanun çıkarılması kalacak. Adlandırmadaki ayarlama, ilerleyen zamanlarda halkta oluşacak tepkinin; siyasî ve hukuksal karşı koyuşların şimdiden hesaba katılmasıyla ilgili. Savunmanın “karbonu (yani yaşamanın kendisini değil) bazı gerçek faaliyetleri vergilendiriyoruz” şeklinde gelişeceği anlaşılıyor.
İşin bir yanında Türkiye’nin göbekten bağımlı olduğu Avrupa sermayesinin dayattığı yeni finansman alanı olan Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) ve yeni kredilendirme sistemleri varken diğer yanında, bununla bağlantılı olarak, büyük sermayenin artık ayakta tutulmasını istemediği ve yutmaya hazırlandığı “zombi şirketler” olarak gördüğü küçük sermaye var. Esasen bu da mülksüzleştirmenin, yukarıya doğru mülk aktarımının başka bir yüzü. Son TÜSİAD hadiselerinde de bu gerilimin yeri var. Zira bu adım büyük sermayeyi memnun edecekken, AKP tabanında yer alan pek çok küçük firmayı ezecek.
Bütün bir piyasanın devlet ve büyük sermaye eliyle yeniden tanzimine olanak verecek maddelerden birisi de, “ETS kapsamında esasları yönetmelikle belirlenen doğrudan sera gazı emisyonlarına neden olan faaliyetleri yürüten işletmelerin, bu faaliyetleri gerçekleştirebilmesi için Başkanlıktan sera gazı emisyon izni alması zorunludur,” şeklindeki yeni kural olacaktır (Meclis’e sunulan Teklif metni madde 9; 2023’te yayımladığımız taslak metin madde 8). Bu maddenin gerekçesi şu şekilde yazılmış: “AB’de uygulanan prosedüre benzer bir uygulama ile işletmelerin üretim süreçleri ve sera gazı emisyonlarına neden olan kaynaklar gibi temel bilgilere istinaden verilen sera gazı emisyon iznine göre tesisler üretimlerini gerçekleştirecektir. Benzer şekilde yeni kurulan tesislerin de üretim faaliyetlerine başlamadan önce sera gazı emisyon izni almaları öngörülmektedir.” Gayet sert bir sopa geçiyor tornadan da diyebiliriz.
2023’teki yazıyı “Türkiye’de kapitalizm bir krizin/kararın eşiğinde bulunuyor,” şeklinde bitirmiştik. O krizin/kararın ortasında bulunmaktayız. Bu iki yıllık süreç, Türkiye’nin gerçekte ayağını bastığı sermaye zeminini teşhis etmek için de belirgin bir test işlevi gördü. Bu zemin, işçi sınıfı siyasetini takip edenlerin üzerine eğilmesi gereken pek çok gerilim ve kırılganlığı da barındırıyor.
Yazı ekinde 2023 taslağını da içeren önceki yazımızı, yanı sıra 2025 resmî teklif metnini içeren bağlantı da bulunuyor. Meclis’e sunulan metnin gerekçeleri, metnin giriş kısmında yer alıyor.
Deniz Kuzey
7 Mart 2025
20.02.2025 tarihli İklim Kanun Teklifi (PDF)
Emperyalizmin Karbon Vergisi Silahı
Burjuvazinin “İklim Ekonomisi-Sürdürülebilirlik Finansmanı Zirvesi” ve Gösterdikleri (I)
Burjuvazinin “İklim Ekonomisi-Sürdürülebilirlik Finansmanı Zirvesi” ve Gösterdikleri (II)
İklim Değişikliği Bir ‘Sorun’ mu?